Tuesday, July 31, 2018
Mentally Strong People Never Do These 6 Things
Monday, July 30, 2018
कंपन्यांच्या चार्टर्ड अकौंटन्ट मध्ये व्हिसल ब्लोअर कधी जन्माला येतील ?
कंपन्यांच्या चार्टर्ड अकौंटन्ट मध्ये व्हिसल ब्लोअर कधी जन्माला येतील ?
(राजकारण, कॉर्पोरेट, बँकिंग क्षेत्रातील भ्रष्ट व्यक्तींना मध्यमवर्गातील विविध प्रोफेशनल्सनी साथ दिली नाही तर हि लोक काहीही करू शकणार नाहीत हे सत्य आहे).
कितीतरी मेडिकल डॉक्टर्स आहेत जे आपल्या प्रोफेशन मध्ये जे काही चालते त्याबद्दल नाराजच नाहीत तर त्याचा सार्वजनिक रित्या, पुस्तके लिहून निषेध करतात. एव्हढेच नव्हे तर पर्यायी, जनकेंद्री आरोग्य संस्था मध्ये काम करतात
कितीतरी पोलीस इन्स्पेक्टर आहेत ज्यांनी किमान निवृत्तीनंतर आपल्या खात्यातील अनेक अनिष्ट गोष्टींबाबत चिरफाड केली आहे
कितीतरी आयएएस अधिकारी व्हिसल ब्लोअर झाले आहेत. काही तरुण आयएएस अधिकारी शहीद झाले आहेत. काहींनी सरासरी वर्षाला एक अशी बदली “भोगली” आहे. आपल्या कौटुंबिक आयुष्याची वाताहत सहन केली आहे.
डझनांनी इंजिनियर्स स्वतः अनेक परिवर्तनवादी चळवळीत कार्यकर्ते आहेत
अर्थतज्ज्ञ, समाजशास्त्रज्ञ तर एकमेकांची डोकी फोडायचे बाकी असतात
मीडिया, प्रिंट व इलेक्ट्रॉनिक दोन्ही, मधील पत्रकार, शोध पत्रकारिता करून आपला जीव धोक्यात घालतात. आपल्या वर्तमानपत्राचा व चॅनेलचा मालक बदलला कि देशोधडीला लागतात.
कवी घ्या, नाटककार घ्या, साहित्यिक घ्या, सर्वच मध्यमवर्गीय प्रोफेशनल्स मध्ये आपल्याच व्यवसायबंधूंचे वाभाडे काढणारे लोक सापडतात.
मान्य. आपल्याच व्यवसाय बंधूंविरुद्ध काही एका तत्वावर आधारित बंडखोरी करणाऱ्यांची संख्या, एकूण व्यावसायिकांच्या पेक्षा कमी भरेल. मान्य. पण आहेत ते ठळक, डोळ्यात भरणारे आहेत. आपला पेशा नीट चालावा याची त्यांना कळकळ आहे. त्यासाठी ते किमती मोजत असतात.
पण कंपन्यांचे ऑडिट करणारे चार्टर्ड अकाउंटंट्स ?
तुम्ही एका तरी चार्टर्ड अकाउंटंटचे नाव ऐकले आहे का ? ज्याने आपल्या व्यवसायातीलअशा प्रथा व प्रॅक्टिसेस बद्दल, ज्या कायद्याला धरून असतील कदाचित, पण व्यावसायिक नीतिमत्तेला धरून नाहीत, ज्या सार्वजनिक हिताला बाधा आणणाऱ्या आहेत त्याबद्दल सार्वजनिक व्यासपीठांवर जाहीर नापसंती व्यक्त केली आहे ?
एक तरी व्हिसल ब्लोअर ?
कंपनी घ्या, बँक घ्या. एखादा घोटाळा ज्यावेळी उघडकीस येतो त्यावेळी तांत्रिक दृष्ट्या ती एक घटना असते. पण घटना म्हणजे अचानक ढगफुटी झाली, ज्याचा अंदाज येऊ शकला नव्हता,असे काही नसते. प्रत्यक्षात ते गैरव्यवहार अनेक दिवस सुरूच असतात. ते थेंबे थेंबे साचत जातात. मग एखादी अनपेक्षित घटना घडते आणि गळू फुटून घाण पु बाहेर यावा तसे सगळे डिटेल्स बाहेर येऊ लागतात.
त्या कंपनीतील व बँकेतील जे कर्मचारी, उच्चपदस्थ अधिकारी त्या गैरप्रकारात प्रत्यक्ष सामील असतात त्यांना तूर्तास बाजूला ठेवूया.
पण चार्टर्ड अकाउंटंट्स तर त्या कंपनीचे व बँकेचे अधिकारी नसतात. ते बाहेरचे असतात. त्यांना संवैधानिक अधिकार असतात. आणि सर्वात महत्वाचे ते व्यापक अर्थाने समाजातर्फे कंपनी व बँकेच्या आतमध्ये जे पैशाचे व्यवहार होतात ते कायद्याला धरून आहेत किंवा कसे यावर शिक्कामोर्तब करीत असतात.
कायद्याप्रमाणे त्या कंपनीत व बँकेत आलेला व गेलेला प्रत्येक रुपयाचा हिशोब ठेवणे हे बंधनकारक आहे. हे काम व्यवस्थापनाचे असते. पण ते काम पारदर्शीपणे, लेखांकनाच्या (अकाउंटन्सी) नियमाप्रमाणे काटेकोरपणे केले गेलेले आहे कि नाही हे पाहण्याची जबाबदारी चार्टर्ड अकाउंट ची असते.
कोणत्याही कंपनीची बॅलन्स शीट उघडून बघा. त्या कंपनीच्या चार्टर्ड अकाउंटंट नि “As per the information provided by the management” हे वाक्य अनेक वेळा आपल्या अहवालात लिहिलेले असते. पण कोणतीही अधिकची माहिती मागण्याचा अधिकार चार्टर्ड अकाउंटंटला असताना तो अधिकार गाजवला कि नाही याबद्दल चार्टर्ड अकाउंट गप्प बसतात. ना त्यांना जाब विचारणारी कोणती यंत्रणा अस्तित्वात आहे.
कंपनी किंवा बँकेचे जमाखर्च व ताळेबंद ज्यावेळी त्यांच्या स्टॅटयूटॉरी ऑडिटरने तपासून सही करून पब्लिश होतात त्यावेळी गुंतवणूकदार, बिझिनेस पार्टनर्स, कामगार, आयकर अधिकारी, नियामक मंडळाचे अधिकारी सर्वजण त्यातील प्रत्येक आकड्यावर विश्वास ठेवून आपापले निर्णय घेतात.
एव्हढी ताकद सीएच्या सही व शिक्यामध्ये आहे.
जे काही आर्थिक घोटाळे कॉर्पोरेट व बँकिंग क्षेत्रात होत आहेत त्याला बंद करण्याची नाही म्हणत मी, पण कमी करण्याची ताकद चार्टर्ड अकाउंटंट या पेशा मध्ये निश्चितच आहे. दुर्दैव हे आहे कि ते आपले समाजाप्रती असणारे कर्तव्य निभावत नाहीयेत.
तांत्रिक दृष्ट्या, कायदेशीर दृष्ट्या कोणत्याच चार्टर्ड अकाउंटंट ना घोटाळ्यासाठी जबाबदार धरता येईल कि नाही मला माहित नाही. मी त्या विषयातील एक्स्पर्ट नाही. माझा मुद्दा वेगळाच आहे. या चार्टर्ड अकाउंटंटची स्वतःची सद्सद्विवेक बुद्धी ? कॉन्शन्स ? काय बरोबर काय चूक हे वेगळे करण्याचा “नीरक्षीर” विवेक ? त्याचे काय ?
काही तरी गडबड आहे हे त्यांना कळलेले असून देखील ते ज्यावेळी बोटचेपेपणा करीत असतील त्यावेळी त्यांच्या मनात काय चालत असेल ? ते आपल्या बायको व प्रेयसी बरोबर असताना त्यांचे मन खात असेल ? आपल्याच मुलांबरोबर खेळतांना त्यांचे मन निर्मळ रहात असेल ? आपल्या म्हाताऱ्या आईला भेटताना तिच्या डोळ्याला डोळा ते देऊ शकत असतील ?
मुद्दा चार्टर्ड अकाउंटंटचा नाहीये दोस्तांनो !
मुद्दा खरेतर सर्वच मध्यमवर्गातील प्रोफेशनल्सचा आहे. ज्याची भली मोठी यादी वर केली आहे. कॉर्पोरेट क्षेत्रात काम करणारे उच्चंपदस्थ अधिकारी, कॉर्पोरेट वकील, नोकरशहा, बँकर्स, सल्लागार, रेटिंग कंपन्या, गुंतवणूकदार कंपन्या, आंतरराष्ट्रीय व्यापाराचे तज्ज्ञ, कंपन्यांसाठी सर्व्हे करून देणारे समाजशास्त्रज्ञ व पर्यावरण सल्लागार इत्यादी ! या सगळ्यांची मिलीभगत असते असे म्हणणे अगदीच बालिशपणाचे होईल. पण त्यांचे व्यक्तिगत प्रोफेशनल आचरण ?
देशात, अर्थव्यवस्थेत घोटाळा, भष्टाचार उघडकीस आला कि त्यावेळी एकतर राजकीय नेत्यांची नावे घेतली जातात किंवा भांडवलदार, कारखानदार यांची. पण मध्यमवर्गातील विविध प्रोफेशनल्सनी त्यांना साथ दिली नाही तर भ्रष्टाचार करणारी हि मंडळी काहीही करू शकणार नाहीत हे सत्य आहे. मध्यमवर्गीय प्रोफेशनल्स त्यांना छोट्या गल्ली बोळ, कायद्यातील खाचाखोचा दाखवतात, काय केले म्हणजे काय होईल याचे सल्ले देतात. त्यांच्यासाठी कायद्याला धरून, भविष्यात कायद्यात कचाट्यात सापडू नये म्हणून सगळी कागदपत्रे व्यवस्थित बनवतात.
मध्यमवर्गातील सर्व प्रोफेशनल्सना आवाहन !
तुम्ही पैसे कमवण्याबद्दल सामान्य जनतेचे काहीच म्हणणे नाहीये हो. तो तुम्ही कमवा. पण पोट भरल्यावर तरी जे बरोबर नाहीये, ज्यातून सार्वजनिक हिताला नख लागणार आहे. राष्ट्राचे नुकसान होणार आहे, पुढील येणाऱ्या पिढ्यांचे नुकसान होणार आहे त्याबद्दल बोला, जमेल तसा त्याला अटकाव करा !
आज मध्यमवर्गातील शिकल्या सावरलेल्या विविध क्षेत्रातील प्रोफेशन्सनी (तांत्रिक व कायद्यातील तरतुदीमागे न लपता) आपल्या बायकोची, लहान मुलांची, आईची शपथ घेऊन आपल्या सद्सद्विवेक बुद्धीला स्मरून काम करायला सुरुवात केली तर या देशातील सामान्य नागरिकांसाठी, गरीब आया व त्यांच्या लहान मुलांसाठी तुम्ही खूप काही कराल दोस्तांनो !
कारण देशातील कोणत्याही भ्रष्टाचाराची अंतिम किंमत, जी हजारो किंवा लाखो कोटी रुपयांमध्ये असेल, देशातील सामान्य जनता मोजत असते. त्या कोट्यवधी गरीब लोकांचा तुम्हाला दुवा मिळेल. त्याची किंमत तुम्ही डोळेझाक करण्यासाठी जे काही पैसे कमवता ना त्यापेक्षा काही लाख पटींनी मोलाची असेल.
तुम्ही सगळे मध्यमवर्गीय प्रोफेशनल्स हुशार आहात, तज्ज्ञ आहात. जग फिरलेले आहात. इंटरनेट, गुगल, वर्तमानपत्र यातून जगाची खडानखडा माहिती ठेवणारे आहात. काय करा, काय करू नका हे आम्ही कोण सांगणार ? फक्त स्वतःशी प्रामाणिक रहा. बाकी सगळे “तुम्हारे हवाले” साथीयो !
संजीव चांदोरकर (२९ जुलै २०१८)
संग्रहित लेख
Friday, July 27, 2018
मराठा समाजातील मान्यवरांचे आंदोलकांना आवाहन
*मराठा समाजातील मान्यवरांचे आंदोलकांना आवाहन*
प्रिय मराठा भावांनो आणि बहिणींनो,
आरक्षणाच्या मागणीसाठी मराठा समाजाचे आंदोलन सुरू आहे आणि दोन दिवसांपासून त्याचा वणवा राज्यभर पसरला आहे. या आंदोलनादरम्यान मराठवाड्यातील गंगापूर तालुक्यात कायगाव टोका येथे काकासाहेब शिंदे या तरुणाचा बळी गेला, ही अत्यंत दु:खद घटना आहे. मराठा क्रांती मोर्चाने शिस्तीचा, संयमाचा एक आदर्श घालून दिला. मराठा समाजाने सनदशीर मार्गाने केलेल्या या शक्तिप्रदर्शनाची सरकारने योग्य दखल घेतली नाही. मराठा समाजाच्या भावना समजून घेण्यात सरकार कमी पडले, त्यामुळेच आंदोलनाला आजचे आक्रमक स्वरुप प्राप्त झाले आहे.
हिंसक आंदोलनांमुळे वातावरण तापले तरी त्यातून शेवटी हाती काहीच लागत नाही. भावनिक मुद्द्यावरील आंदोलन मोठ्या उंचीवर पोहोचल्यासारखे वाटले तरी ते दीर्घकाळ टिकत नाही. मराठा समाजाने आपल्या मागण्यांसाठी सरकारशी संघर्ष करायलाच हवा, परंतु त्यासाठी सनदशीर मार्गाने लढा द्यायला हवा. आरक्षणाची मागणी व्यवहार्य असली तरी त्यासाठी कुणी हिंसक लढ्यासाठी भरीस घालत असेल तर सावध राहायला हवे. सरकारवर दबाव वाढवतानाच न्यायालयील पातळीवर अधिक नियोजनबद्धरितीने लढण्याची गरज आहे. अॅट्रॉसिटीचा मुद्दा काढून मराठा-दलितांमध्ये, तसेच आरक्षणाच्या निमित्ताने मराठा-ओबीसींमध्ये तेढ वाढवण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत. त्यापासून सावध राहिले पाहिजे, नाहीतर महाराष्ट्राचे सामाजिक स्वास्थ्य बिघडवल्याचे पातक मराठा समाजाच्या माथी येईल.
मराठा समाज हा महाराष्ट्रातला एक प्रमुख कर्ता आणि वडिलधारा समाज आहे, त्यामुळे समाजातील इतर घटकांप्रती त्याची जबाबदारीही मोठी आहे. विविध कारणांसह सरकारी धोरणांमुळे शेती उद्ध्वस्त झाली त्याचा फटका प्रामुख्याने मराठा समाजाला बसला. अनेक शेतकऱ्यांनी आत्महत्या केल्या, शेकडो कुटुंबे उघड्यावर आली. आर्थिक विपन्नावस्थेत ढकलल्या गेलेल्या मराठा समाजाला बाहेर काढण्यासाठी सरकारने मदतीचा हात दिलाच पाहिजे. त्यासाठी आरक्षणाची लढाई लढली पाहिजे असे कुणाला वाटत असेल तर त्यात चुकीचे नाही. परंतु चुकीच्या मुद्द्यावर लढाई लढणे म्हणजे स्वत:च्या भवितव्याशी खेळण्यासारखे आहे. मराठा समाजाच्या तरुणांमध्ये प्रचंड ऊर्जा आहे, आणि त्या ऊर्जेचा वापर रचनात्मक कामासाठी व्हायला हवा. आपण कर्ते आहोत, तर आपली ऊर्जा व्यवस्था बदलण्यासाठी वापरायला हवी. आरक्षण गरजेचे वाटत असले तरी आपल्या दुखण्यांवर तेवढाच एक इलाज आहे, असे मानण्याचे कारण नाही. आपण छत्रपती शिवरायांचे मावळे म्हणून घेतो, तर आपल्या हक्काची लढाई आपल्यालाच लढायची आहे, आणि ती अखेरच्या टप्प्यापर्यंत न्यायची आहे, असा निर्धार हवा. जलसमाधी, आत्मदहन यासारखे मार्ग अवलंबून आपल्याला ही लढाई अखेरपर्यंत नेता येणार नाही. आणि हिंसक आंदोलनाच्या माध्यमातूनही ध्येयापर्यंत पोहोचता येणार नाही.
नेतृत्वहीन आणि दिशाहीन आंदोलन चालवून काहीच पदरात पडणार नाही. आंदोलनाला हिंसक वळण लागले तर तो कायदा-सुव्यवस्थेचा प्रश्न बनतो आणि मग सरकारचे काम सोपे होते, हे लक्षात घ्यायला हवे. कोणत्याही आंदोलनाची एक निश्चित दिशा ठरवावी लागते. कोणत्या टप्प्यावर कोणते निर्णय घ्यायचे याची रणनीती ठरवावी लागते. त्यासंदर्भात निर्णय घेणारा बहुसंख्य लोकांचा विश्वास असलेला एक नेतृत्वगट असावा लागतो. त्यादृष्टीने नजिकच्या काळात काही रचनात्मक बांधणी करायला हवी.
मराठा समाजाने भूतकाळातील चुकांची पुनरावृत्ती टाळून अधिक जाणतेपणाने, नियोजनबद्धरितीने वाटचाल करण्याची आवश्यकता आहे. इतिहास जेत्यांचाच लिहिला जातो, हे आपणास ठाऊक आहे. आत्मघातकी मार्ग पत्करून ध्येयापर्यंत पोहोचता येणार नाही. दलित,ओबीसी बांधवांनीही हा लढा आपला मानून त्याला ताकद दिली पाहिजे. गावगाड्यातील दलित, ओबीसी बांधवांना सोबत घेऊनच मराठा समाजाने व्यवस्था परिवर्तनाच्या लढाईसाठी जोमाने सज्ज झाले पाहिजे. अंतिमतः विजय आपलाच असेल.
………………………
१)प्रा. एन. डी. पाटील (ज्येष्ठ नेते), २)न्या. बी. एन. देशमुख (हायकोर्टाचे निवृत्त न्यायमूर्ती), ३) डॉ. जयसिंगराव पवार (ज्येष्ठ इतिहास संशोधक), ४) डॉ. आ. ह. साळुंखे (ज्येष्ठ विचारवंत), ५) डॉ. भारत पाटणकर (कष्टकरी चळवळीचे नेते), ६) हनुमंत गायकवाड (चेअरमन, बीव्हीजी ग्रूप), ७) डॉ. विठ्ठल वाघ (ज्येष्ठ कवी), ८) रंगनाथ पठारे (ज्येष्ठ साहित्यिक), ९) प्रताप आसबे (ज्येष्ठ पत्रकार), १०) ज्ञानेश महाराव (ज्येष्ठ पत्रकार), ११) डॉ. सुधीर गव्हाणे (माजी कुलगुरू), १२)श्रीमंत कोकाटे (अभ्यासक आणि वक्ते), १३) जयंत पवार (कथाकार आणि नाटककार), १४) सयाजी शिंदे (अभिनेते), १५) विजय चोरमारे (पत्रकार), १६) संपत देसाई (प्रकल्पग्रस्तांचे नेते), १७) संतोष पवार (नाटककार, दिग्दर्शक) आणि १८) मेघा पानसरे (सामाजिक कार्यकर्त्या).
संग्रहित पोष्ट
Thursday, July 26, 2018
प्यादीच का मरतात???
Friday, July 20, 2018
नित्ययज्ञ
नित्ययज्ञ
नेहेमीप्रमाणे धावपळ करत मंदार वर्गात पोचला. मिलिंद फडके सरांचा ड्रॉईंग चा तास सुरु झाला होता. त्यांच्या सारख्या दिग्गज चित्रकाराचे मार्गदर्शन मिळवणारी त्याची बॅच लकी होती. मंदार धापा टाकत मागच्या बाकावर बसला.
फडके सर सांगत होते - “जिम कॉलिनस्' ने सांगितलेली ही शंभर सव्वाशे वर्षापूर्वीची ही घटना आहे. दोन ब्रिटीश गट उत्तर ध्रुवावर जाण्यास निघाले. शर्यतच होती दोन्ही गटांमध्ये, कोण आधी पोहोचतो ते ! पहिला गट उत्तर ध्रुवावर पोहोचला, आणि ३० दिवसात सर्वजण सुखरूप परत आले. दुसरा गट उत्तर ध्रुवा पर्यंत पोचला तर नाहीच पण दुर्दैवाने त्या गटातील सर्वजण मृत्यू पावले.
“या घटने मागचे कारण शोधतांना असे लक्षात आले – पहिल्या गटाने ठरवले होते रोज २० मैल अंतर कापायचे. थंडी असो, वारा असो, वादळ असो. काहीही असो, रोजचे ठरलेले ध्येय गाठायचे.
दुसरा गट मात्र जमेल तेंव्हा - जमेल तितके अंतर कापत होता. या गटातील एकाची दैनंदिनी मिळाली, त्यात लिहिले होते – आज पुन्हा वादळी वाऱ्यामुळे हलता आले नाही, आम्ही दोन दिवस एकाच जागी थांबून आहोत. आणि त्याच दिवसाची नोंद पहिल्या गटाने केली होती – आजही वादळ होते, त्यामुळे आजचे २० मैल कापायला जास्त कष्ट पडले.” गोष्ट संपली तसे फडके सर वर्गाला म्हणाले, ”या गोष्टीवरून वरून काय कळते?”
कोणी सांगितले – “ध्येयाच्या दिशेने एक पाउल जरी टाकले तरी ती प्रगती आहे.”
कोणी सांगितले – “यश मिळणार की अपयश, हे रोजच्या सवयींवर ठरते.”
आणखी कोणी आणखीन काही सांगितले.
शेवटी, फडके सर म्हणाले, “तुम्हाला त्या घटने मागाची कारणे नीटच कळली आहेत! आता पुढचा प्रश्न: 'तुमची रोजची २० मैल यात्रा काय आहे ?”
इतका वेळ हिरहिरीने उत्तरे देणारा वर्ग, या प्रश्नाने अंतर्मुख झाला. मंदार विचार करत होता, खरंच आपण रोज ठरलेलं असं काय करतो? सरांनी सांगितलेली Sketching ची practice दुसऱ्या गटासारखी करतो. जमेल त्या दिवशी, जमेल तेंव्हा आणि जमलं तर. मग मंदार ने सरांनाच विचारले – “फडके सर, तुमची रोजची २० मैल यात्रा काय आहे ?”
“रोज सकाळी ५ स्केचेस् काढल्याशिवाय मी सकाळचा चहा पीत नाही!”
पांढरी शुभ्र दाढी आणि hearing aid मिरवणारे सर अजूनही रोज सराव करतात? अंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे चित्रकार असूनही रोज सराव करतात! सरांच्या उत्तराने वर्गात शांतता पसरली. तसे सर म्हणाले, “यालाच आजकाल Daily Ritual म्हणतात. रोजचा अभ्यास, रोजचा रियाझ, रोजचे sketching, रोजची practice, रोजची exercise झालीच पाहिजे!”
ज्ञानेश्वर यालाच ‘नित्ययज्ञ’ म्हणतात! जो नित्ययज्ञ करायला चुकला, तो सुखाला मुकला! त्याचे यशापयश, सुख-दु:ख परतंत्राने चालते.
हा लोकू कर्मे बांधिला | तो परतंत्रा भूतला | तो नित्ययज्ञाते चुकला | म्हणोनिया || ३.८४ ||
Saturday, July 14, 2018
The One-Armed Judo Champion
Every practice session the master taught the boy one throw. Just one technique over and over again.
The master always replied - "Just focus on this one throw. Keep practicing"
In the end, that's all that really matters.
Friday, July 13, 2018
हृदय परिवर्तन
⭕️ हृदय परिवर्तन ⭕️
~~~~~~
♦️ एक राजा को राज भोगते काफी समय हो गया था । बाल भी सफ़ेद होने लगे थे । एक दिन उसने अपने दरबार में उत्सव रखा और अपने गुरुदेव एवं मित्र देश के राजाओं को भी सादर आमन्त्रित किया । उत्सव को रोचक बनाने के लिए राज्य की सुप्रसिद्ध नर्तकी को भी बुलाया गया ।
♦️ राजा ने कुछ स्वर्ण मुद्रायें अपने गुरु जी को भी दीं, ताकि नर्तकी के अच्छे गीत व नृत्य पर वे उसे पुरस्कृत कर सकें । सारी रात नृत्य चलता रहा । ब्रह्म मुहूर्त की बेला आयी । नर्तकी ने देखा कि मेरा तबले वाला ऊँघ रहा है, उसको जगाने के लिए नर्तकी ने एक दोहा पढ़ा - "बहु बीती, थोड़ी रही, पल पल गयी बिताई । एक पलक के कारने, ना कलंक लग जाए ।"
♦️ अब इस दोहे का अलग-अलग व्यक्तियों ने अपने अनुरुप अर्थ निकाला । तबले वाला सतर्क होकर बजाने लगा ।
♦️ जब यह बात गुरु जी ने सुनी । गुरु जी ने सारी मोहरें उस नर्तकी के सामने फैंक दीं ।
♦️ वही दोहा नर्तकी ने फिर पढ़ा तो राजा की लड़की ने अपना नवलखा हार नर्तकी को भेंट कर दिया ।
♦️ उसने फिर वही दोहा दोहराया तो राजा के पुत्र युवराज ने अपना मुकट उतारकर नर्तकी को समर्पित कर दिया ।
♦️ नर्तकी फिर वही दोहा दोहराने लगी तो राजा ने कहा - "बस कर, एक दोहे से तुमने वेश्या होकर सबको लूट लिया है ।"
♦️ जब यह बात राजा के गुरु ने सुनी तो गुरु के नेत्रों में आँसू आ गए और गुरु जी कहने लगे - "राजा ! इसको तू वेश्या मत कह, ये अब मेरी गुरु बन गयी है । इसने मेरी आँखें खोल दी हैं । यह कह रही है कि मैं सारी उम्र जंगलों में भक्ति करता रहा और आखिरी समय में नर्तकी का मुज़रा देखकर अपनी साधना नष्ट करने यहाँ चला आया हूँ, भाई ! मैं तो चला ।" यह कहकर गुरु जी तो अपना कमण्डल उठाकर जंगल की ओर चल पड़े ।
♦️ राजा की लड़की ने कहा - "पिता जी ! मैं जवान हो गयी हूँ । आप आँखें बन्द किए बैठे हैं, मेरी शादी नहीं कर रहे थे और आज रात मैंने आपके महावत के साथ भागकर अपना जीवन बर्बाद कर लेना था । लेकिन इस नर्तकी ने मुझे सुमति दी है कि जल्दबाजी मत कर कभी तो तेरी शादी होगी ही । क्यों अपने पिता को कलंकित करने पर तुली है ?"
♦️ युवराज ने कहा - "पिता जी ! आप वृद्ध हो चले हैं, फिर भी मुझे राज नहीं दे रहे थे । मैंने आज रात ही आपके सिपाहियों से मिलकर आपका कत्ल करवा देना था । लेकिन इस नर्तकी ने समझाया कि पगले ! आज नहीं तो कल आखिर राज तो तुम्हें ही मिलना है, क्यों अपने पिता के खून का कलंक अपने सिर पर लेता है । धैर्य रख ।"
♦️ जब ये सब बातें राजा ने सुनी तो राजा को भी आत्म ज्ञान हो गया । राजा के मन में वैराग्य आ गया । राजा ने तुरन्त फैंसला लिया - "क्यों न मैं अभी युवराज का राजतिलक कर दूँ ।" फिर क्या था, उसी समय राजा ने युवराज का राजतिलक किया और अपनी पुत्री को कहा - "पुत्री ! दरबार में एक से एक राजकुमार आये हुए हैं । तुम अपनी इच्छा से किसी भी राजकुमार के गले में वरमाला डालकर पति रुप में चुन सकती हो ।" राजकुमारी ने ऐसा ही किया और राजा सब त्याग कर जंगल में गुरु की शरण में चला गया ।
♦️ यह सब देखकर नर्तकी ने सोचा - "मेरे एक दोहे से इतने लोग सुधर गए, लेकिन मैं क्यूँ नहीं सुधर पायी ?" उसी समय नर्तकी में भी वैराग्य आ गया । उसने उसी समय निर्णय लिया कि आज से मैं अपना बुरा धंधा बन्द करती हूँ और कहा कि "हे प्रभु ! मेरे पापों से मुझे क्षमा करना । बस, आज से मैं सिर्फ तेरा नाम सुमिरन करुँगी ।"
♦️ समझ आने की बात है, दुनिया बदलते देर नहीं लगती । एक दोहे की दो लाईनों से भी हृदय परिवर्तन हो सकता है । बस, केवल थोड़ा धैर्य रखकर चिन्तन करने की आवश्यकता है ।
♦️ प्रशंसा से पिंघलना मत, आलोचना से उबलना मत, नि:स्वार्थ भाव से कर्म करते रहो, क्योंकि इस धरा का, इस धरा पर, सब धरा रह जाये।
🍁🌼🍁🌼🍁🌼🍁🌼🍁
माझे नवीन लेखन
खरा सुखी
समाधान पैशावर अवलंबून नसतं, सुख पैशानं मोजता येत नसतं. पण, सुखासमाधानानं जगण्यासाठी पैशांची गरज पडत असतेच. फक्त ते पैसे किती असावेत ते आपल्...
-
जागतिक ग्राहक हक्क दिन : ग्राहकांचे हक्क, जबाबदाऱ्या आणि कर्तव्य काय? आज जागतिक ग्राहक हक्क दिन. ग्राहक संरक्षण कायद्यामुळे ग्राहकांना...
-
’एक शुन्य मी’ धर्म, अंधश्रध्दा नि तुम्ही आम्ही -पु. ल. देशपांडे. भारतीय समाजप्रबोधनाच्या बाबतीत आपल्या देशातले नेते हे एक प्रकारच्या भ्र...